Kunstwerken

Bakbrogge

Kunstenaar: ontworpen en gemaakt door inwoners van Oudega
Locatie: Op ‘e Wâl in de jachthaven
Jaar: 1990
Materiaal: beton op sokkel
Onthuld op dinsdag 19 juni 1990 door H. (Hans) Wigel, commisaris van de Koningin in Fryslân (in het kader van 900 jar Oudega)

Bakbrogge is de bijnaam van de Oudegasters. De naam is ontleend aan het volgende verhaal:
“Er was eens een boer in Oudega, die een stuk land in bezit had aan de weg van Oudega naar Eernewoude, in de buurt van het betonbrugje. Het was een onvruchtbaar stuk land, waar lissen en lisdodden op groeiden, land dat niets opleverde. Toen deed de bakker uit Oudega, die wat geld over had, hem een bod op het stuk land waar de boer wel oren naar had. Het aanbod bestond uit: elke week een stuk roggebrood en een rol beschuit, zodat hij elke dag een bakbrogge kon eten. Een bakbrogge is een stuk roggebrood met kaas met een beschuit er boven op.
De boer nam het aanbod aan en sinds die tijd worden de Oudegasters ‘Bakbroggen’ genoemd”.

Het monument is geschonken aan het dorp door de jubileumcommissie ‘Oudega 900 jaar’. Het monument werd geadopteerd door de redactie van Stichting ‘De Bakbrogge’ de dorpskrant die tussen 1992 en 2018 gemiddeld 6 x per jaar verscheen. In 2019 is de Stichting, door gebrek aan vrijwilligers voor de redactie, opgeheven. Het monument werd op 14 november 2019 overgedragen aan de Feriening foar Doarpsbelang Aldegea.

Bocht in de rivier


Kunstenaar: Els Martin
Locatie: Buorren (naast de Smidterij)
Jaar: 1989
Materiaal: sculptuur van brons
Onthuld door wethouder drs. Gerhard Lammers

Als eerste dorp in de gemeente Smallingerland kreeg Oudega in 1989 in het kader van dorpsvernieuwing een kunstwerk. De U-vormige sculptuur ligt in het gras en verwijst naar de waterrijke omgeving, naar de meanderende beweging van riviertjes en de omgeving. Deze basale vorm past goed in het oeuvre van de kunstenares dat zich kenmerkt door een hang naar reductie en puurheid.

Boomsculpturen Ooievaar – Otter – Uil

Kunstenaar: Rolf Döderlein de Win
Locatie: Albert Faber park Sânbuorren / it Krûmdeel
Jaar: 2017
Materiaal: gezaagd uit 3 populieren
Onthuld op woensdag 30 augustus 2017 door Marijn Kleinhuis en Rolf Döderlein de Win

Kunstenaar Rolf Döderlein de Win uit Boornbergum maakte in 2017 in 6 dagen tijd met een kettingzaag beelden van de stammen van 3 (meer dan 100 jaar oude) populieren. De bomen waren recent gekapt door de gemeente Smallingerland i.v.m. houtrot en vormden met de vallende takken een gevaar voor de verkeersveiligheid. Het gouden idee werd geleverd door de elfjarige Marijn Kleinhuis, die opperde om er drie teruggekeerde dieren in te verwerken.
Zowel de ooievaar als de otter en de uil waren nagenoeg verdwenen uit de omgeving van Oudega, maar ze hebben weer een toekomst gekregen dankzij de inzet van dorpsbewoners en natuurorganisaties.
Zo zijn de ooievaars succesvol teruggefokt door het station Eibertshiem in Earnewâld, op initiatief van drie lokale vogelwachten en It Fryske Gea. Die natuurorganisatie zorgt ook voor het uitzetten van otters, waarvoor dorpsgenoot Tjibbe de Jong een opvangstation aan huis heeft. Daarnaast zijn enkele dorpsgenoten druk met het ringen van uilen en het zoeken naar goede nestmogelijkheden voor de roofvogel in boerderijen.

Livius – Vrouwe Justitia


Kunstenaar: Anne Woudwijk
Locatie: hoek Skeane Heawei / De Geasten (oorspronkelijk grondgebied van de Haersma’s)
Jaar: 2011
Onthuld op 18 juni 2011 door oud-gedeputeerde Bertus Mulder en toenmalig wethouder Ties Zweers met muziek van de Friese zanger Doede Veerman.

Herinnering aan de iepenloftspullen in Oudega, voorstellend de geschiedenis van De Haersma’s in het kader van het 65-jarig bestaan van Stichting Iepenloftspul Aldega.

Ooievaarsnest

Kunstenaar: Auke de Vries
Locatie: hoek it West / Alle-om-Slachte / Manjepetswei
Jaar: 2020
Materiaal: Cortenstaal op betonfundering

Jarenlang had Oudega een ooievaarsnest in de tuin van de historische pastoriewoning ‘Kerckebosch’ aan de Buorren 7. De ooievaar was een trouwe en graag geziene gast, die ieder jaar met z’n geklepper voor reuring in het dorp zorgde. Niet voor niets liet de’ Feriening foar Doarpsbelang Aldegea’ de ooievaar vereeuwigen in een van de drie boomkunstwerken in het Albert Faber park. Met het verdwijnen van het markante ooievaarsnest in de pastorietuin, moesten inwoners van Oudega het doen met het houten beeld.
Freerk Jelsma (lid van de Fûgelwacht Aldegea) heeft het nest en de nestplaat gemaakt en gaat dit ook onderhouden. Bouwbedrijf Kleinhuis heeft het nest in 2020 geplaatst op een betonnen sokkel.

Rond- & Platbodem Dragten-Wijde Ee

Kunstenaar: Roelie Woudwijk
Locatie: Op ‘e Wâl aan de haven
Jaar: 2022
Materiaal: Cortenstaal op betonfundering
Onthuld op 27 augustus 2022 door drs. A.A.M. (Arno) Brok, commisaris van de Koning in Fryslân

In 2022 was het 50 jaar geleden dat een aantal platbodemzeilers vond dat er wedstrijden moesten komen op de Wijde Ee nabij Drachten. Dit initiatief heeft geleid tot het oprichten van het ‘Rond en Platbodem evenement Dragten Wijde Ee’.

Selfiespot ‘Groetnis út Aldegea’

Kunstenaar: Auke de Vries
Locatie: wordt gerealiseerd op het einde van de pier in de haven aan de Op ‘e Wâl
Jaar: 2023
Materiaal: Cortenstaal op betonfundering

Steentijd

Kunstenaar: Anne Woudwijk
Locatie: hoek Buorren / Achterwei
Jaar: 2010
Materiaal: graniet – steen
Onthuld op 24 april 2010 door Hindrik Riemersma (voorzitter Doarpsbelang) in aanwezigheid van Nieske Ketelaar (wethouder) en Anne Woudwijk (kunstenaar).

In dit kunstproject zijn stenen van verschillende grootte gebruikt. De grote oersteen symboliseert het primitieve leven van de jagende mensen, zo’n 12.000 jaar geleden.
Een liggend stuk wit graniet, dat tevens dienst doet als zitbank, roept herinneringen op aan de ijstijd, toen grote massa’s ijs en steen werden aangevoerd uit het Noorden.
Op de liggende steen is een reliëf van een rendierkop afgebeeld, dit als symbool voor de prooi, waarop men jaagde.

Stilberne bern

Kunstenaar: Roelie Woudwijk
Locatie: begraafplaats bij Sint Agatha tsjerke Buorren 1
Jaar: 2020
Materiaal: graniet
Onthuld op zaterdag 3 oktober 2020 door Wout en Inge van Hall

Een paar jaar geleden werd er bijna niet over gesproken, maar het onderwerp wordt niet langer weggestopt: het krijgen van een stilgeboren kind, een kind die in de buik is overleden. Sinds afgelopen jaar kunnen ouders van een ‘stilgeboren kind’ hun destijds niet geregistreerde baby alsnog laten registreren. Daarmee wordt een taboe doorbroken.
Bij de Stichting Sint Agatha tsjerke in Oudega vonden ze dat het tijd werd om stil te staan bij de kinderen in het dorp die stil ter wereld zijn gebracht. Wout en Inge van Hall uit Oudega kwamen bij de gemeente met het idee voor de steen. “We hebben het er toen over gehad en vonden het een goed idee. We hoorden toen ook meer mensen uit het dorp die hier mee te maken hebben“, aldus Arjen Bosgraaf van de Sint Agatha tsjerke. “Kunstenaar Roelie Woudwijk uit Opeinde is toen gevraagd om een monument te maken.”

Met mijn voeten in het verse lentegras
omringd door madeliefjes
fladdert een vlinder voor me uit
Langs het pad nieuw leven dat mij lief is.

Zo begint het gedicht ‘Stilgeboren Kinderen’ op het monument dat Roelie Woudwijk maakt. Het gedicht staat op een grenen granieten steen en komt op het kerkhof van Oudega. Het gedicht ligt laag in het gras.
“Het lijkt alsof het gedicht op het gras valt. De steen is groen en er komen madeliefjes op. Ook ligt de steen een beetje schuin zodat het water er goed af kan lopen“, vertelt Woudwijk. De kunstenaar vond het ook wel spannend om het monument te maken omdat het om een kwetsbaar onderwerp gaat. “Ik heb gekozen om het over een vlinder te doen, dat staat vaak symbool voor het stilgeboren kind“.
De kunstenaar verdiepte zich in het onderwerp en voerde gesprekken met families.

Tichtset

Kunstenaar: ontworpen door Sabine Liedtke en gemaakt door Auke de Vries
Locatie: Gealânswei 
Jaar: 2015
Materiaal: beton en cortenstaal
Onthuld door Hindrik Riemersma (voorzitter Doarpsbelang) op vrijdag 30 juli 2015

Het kunstwerk vertelt het verhaal van de laatste ’tichtsetfisker’ Piebe de Jong. Het gezin woonde in een woonark, die in de zomer bij de visplek ligt, in de nieuwe nieuwe Mûntsegroppe (Monnikengreppel) waar de tichtset is. In de winter ligt de woonrak in de Oudegaaster vaart, vlak bij het dorp.
In 1959 wordt de tichtset opgeheven omdat naast de vaarweg naar Drachten een nieuwe vaarweg wordt aangelegd.

Naast het verhaal over dit ambacht beeldt het kunstwerk ook nog een ander, persoonlijk verhaal, uit. De uitbeelding betreft de samenstelling van het gezin van Piebe de Jong en zijn vrouw Goitske. De 3 kinderen die nog in leven zijn, worden samen met de ouders, verbeeld in de vijf hoge ronde stenen rond de Tichtset. Een zusje, dat slechts 6 jaar mocht worden, is verbeeld in een steen dat iets hoger uitsteekt boven het grasveld dan de vier bij de geboorte overleden broertjes en zusjes, waarvan er één naamloos is gebleven. Zij worden verbeeld in de vier stenen die net boven het grasveld zichtbaar steken.

Wat is een tichtset en hoe werkt het?
Het visseizoen begint in het voorjaar. De Jong zet dan losse fuiken uit, waar voorns kuit op af zetten, die de paling aantrekt. Dan wordt in juni het tichtset gebouwd . Elk jaar gebruikt De Jong dezelfde paalgaten om het tichtset op te bouwen. De vaarweg sluit dan de vaarweg af met een vast net aan beide oevers en een valnet in het vaargeulgedeelte. De palingen zwemmen naar het net, kunnen niet verder en keren en.zwemmen in de fuiken, die loodrecht op het net staan. Het ’tichtset’ staat alleen ’s nachts overeind, zodat de scheepvaart niet gehinderd wordt. Komt er ’s avonds laat toch nog een vaartuig langs, dan vaart ze tegen een draad, zo’n vijftig meter voor het valnet. De draad doet een gewicht vallen, waardoor een pal wordt losgetrokken, zodat het middennet op de bodem valt. De Jong wordt dan door een belletje gewaarschuwd, dat het middennet weer moet worden gehesen.

Urnenmuur met sarcofaag

Kunstenaar: Anne Woudwijk
Locatie: begraafplaats bij Sint Agatha tsjerke aan de Buorren 1
Jaar: 2020
Materiaal: Steen met hout

Van de stichting Sint Agatha tsjerke kreeg Anne Woudwijk de opdracht een urnenmuur te ontwerpen die goed paste in de omgeving. Het kerkhof waar de muur te vinden is, is een bijzondere plek die een eeuwenlange geschiedenis kent. De vele verhalen die te vertellen zijn over deze plek, over de geschiedenis, het universum, religie, de dood en de rituelen die daarbij horen heeft de kunstenaar meegenomen in zijn ontwerp.
Het werk bestaat uit een halfronde muur die een deel van de levenscirkel symboliseert. In de muur vensters met willekeurige kleuren glas, dat de verscheidenheid van mensen laat zien maar ook het spectrum van het grote firmament. Bij de muur hoort een bank, gemetseld in dezelfde steen. Ook de bank heeft een halfronde vorm, waarop een blauwe lijn loopt die verwijst naar het hemelse en het leven na de dood.
Dichtbij de urnenmuur staat een sarcofaag uit omstreeks het jaar 1000, dat illustreert hoe fortuinlijke Oudegasters eeuwen geleden werden begraven. 6 oude grafstenen waarop de namen inmiddels zijn weggesleten maar de levensbomen nog zichtbaar zijn staan hier omheen. Het lijkt net alsof de oude grafstenen de sarcofaag optillen en iemand te grave dragen.

Woodland art ‘De slach bij Aldegea’

Kunstenaar: inwoners van Oudega
Locatie: Aldegeasterdyk (bij de Blauwe Stien)
Jaar: 2019
Materiaal: Wilgentenen

Op zaterdag 13 juli 2019 werd de Woodland Art-route van de gemeente Smallingerland feestelijk geopend door wethouder Marjan Sijperda.

De bijenkorf van Oudega vertelt het verhaal van de plunderende troepen van de Bisschop van Münster en is gemaakt in het kader van het project Woodland Art dat een onderdeel was van de Legacy van LF2018.
De Munsterse troepen kwamen plunderen vanuit Groningen naar Fryslân. Terwijl het hoofdleger verslagen uitrustte op de heide van Suameer ging een groep plunderaars richting Oudega.
De Oudegaasters waren gewaarschuwd. Er werd besloten een geul te graven in de Oudegaasterdijk, destijds de enige toegangsweg naar Oudega. Door de natte zomer lagen de landen rondom onder water. Aan de kant van Nijega werd een wal van eggen, ploegen en bijenkorven gemaakt. Aan de Oudegaaster kant lagen gewapende mannen te wachten achter een aardewal. De Munsterse plunderaard werden echter zo verrast door de bijen dat ze op de vlucht sloegen en zo hebben de bijen ons in 1672 gered.
De blauwe steen waarop de aanvoerder zijn zwaard uit woede kapot sloeg, staat dan ook op steenworp afstand van dit ingenieuze kunstwerk dat het boze bijenvolk van weleer eert.

Zitbank ‘Skyline’

Kunstenaar: Ontwerp: Sabine Liedtke gemaakt door  Auke de Vries
Materiaal: Cortenstaal met hout
Bouwjaar: 2018
Locatie: tegenover Buorren 2 en Sint Agatha tsjerke

Met het project ‘Doarpen yn it Grien’ hebben inwoners van Oudega in 2015 de handen uit de mouwen gestoken om het groen rondom de Sint Agatha tsjerke en de begraafplaats aan te pakken.
Het plantsoen tegenover de kerk was een doorn in het oog van vele inwoners, hier maakten struiken en rozenbottels destijds de dienst uit. Via ‘Doarpen yn it Grien’ is het plantsoen omgetoverd tot een prachtig gazon. Ieder jaar steken hier diverse bloemen in de lente de kop op. De grote zwerfkeien verwijzen naar de rijke ijstijdhistorie van het dorp en vormen tezamen met de kleurrijke voorjaarsbloeiers een vrolijk geheel.

Met behulp van het buurtbudget van de gemeente Smallingerland is deze zitbank in 2018 gerealiseerd om te kunnen genieten van deze plek. Ten westen van de bank bevindt zich een paneel met gedicht, onderdeel van het Dichterspaad. Het ontwerp is een coproductie van Sabine Liedtke en Auke de Vries.

De zitbank is opgedragen aan Hindrik Riemersma, als dank voor 12 jaar voorzitter van de ‘Feriening foar Doarpsbelang Aldegea’ en gemaakt van Cortenstaal met uitsneden van de skyline van Oudega, namelijk van links naar rechts: motorschip St. Michaël; knotwilgen langs ijsbaan; it Folksgebou; kerk ‘it Ljochtbeaken’; Kerckebosch; bakkerij de Vries; knotwilgen en hek Fokke Wietske paad; Sint Agatha tsjerke en paard en wagen.

Zitbanken (6)

Met een bijdrage vanuit het buurtbudget van de gemeente Smallingerland zijn in 2015 vijf zitbankjes gerealiseerd. Het schilderwerk is in 2017 gedaan door cliënten van de dagbesteding ‘Tierelantuintje’.
De bankjes zijn een rustpunt in het ‘Dichterspaad’ en werden onthuld tijdens de eerste ‘Alle-om-Slachte’ kuiertocht op 24 juni 2017.

Locatie: tegenover ‘Brêgeham’ Headammen 2

Locatie: it West / de Tsjollen

Locatie: Manjepetswei

Locatie: halverwege wandelpad ‘Goudtsjepaad’ (Eastersânning/Goudtsjepaad naar Skieppekampen)

Locatie: Utein bij toegang naar Wietske Hattums paad

Met een bijdrage vanuit het buurtbudget van de gemeente Smallingerland is onderstaand zitbankje in 2022 gerealiseerd. Het schilderwerk is weer gedaan door cliënten van de dagbesteding ‘Tierelantuintje’.

Locatie: halverwege het wandelpad ‘Jan Binnes paad’ tussen Aldegeasterdyk en Opperbuorren East